Tytuł

 Almanach Stanu Wojennego nr 1 - Kongres Kultury Polskiej

Autor

Praca zbiorowa

Wydawnictwo

Krąg

Miejsce i rok wydania

Warszawa 1982

Opis książki

Powyższe treści opracowano za : Wydawnictwem KRĄG

Wydawnictwo KRĄG jest społecznym instytutem wydawniczym nie związanym z żadnym ugrupowaniem politycznym. Naszym celem jest publikowanie informacji i opracowań dotyczących dziejów Polski i historii krajów sąsiednich, myśli politycznej, ekonomicznej oraz literackich świadectw epoki  -  / napisali Twórcy  Książki pt Kongres Kultury Polskiej  /

Nie opuszczając rąk, by nie zawieść Autorów książki, - "wyciągnąwszy" ze skarbca dzieło pt "Kongres Kultury Polskiej", w przekonaniu, że polska kultura zawsze towarzyszyła i towarzyszyć będzie naszemu  narodowi w każdym czasie, i że będzie stanowić mocny fundament jego trwania, zamieszczamy w niniejszym Księgozbiorze informację z przeszłości i o tej, bardzo ważnej książce; - ma być ta pozycja przydatna twórcom, działaczom i odbiorcom kultury, teraz i w przyszłości!

DO CZYTELNIKÓW  / od Autorów /

   Książka, którą trzymacie w ręku jest książką niezwykłą. Nie tylko dlatego, że została opracowana, wydrukowana i wydana w trudnych warunkach stanu wojennego.

Również dlatego, że dotyczy doniosłego dla kultury polskiej wydarzenia, które zostało przerwane wytoczeniem czołgów na ulice. Kongres Kultury Polskiej zwołany do Warszawy w dniach 11, 12 i 13 grudnia 1981 roku był zjawiskiem bez precedensu w powojennych dziejach Polski. Przygotowany i zorganizowany wyłącznie siłami społecznymi, dzięki bezinteresownemu wysiłkowi i staraniom wielu wybitnych twórców i działaczy, miał w pełni ukazać stan, potrzeby i nadzieje polskiej kultury, miał też przyczynić się do opracowania wspólnego, przemyślanego stanowiska ludzi kultury wobec nadchodzących czasów. Stanowiska opartego na zasadzie dialogu i porozumienia, poszanowania dla różnych światopoglądów i punktów widzenia.

   Pierwsze dwa dni Kongresu w pełni sprostały tym oczekiwaniom.

Przerwanie Kongresu w dniu trzecim nabrało głębokiej, symbolicznej wymowy. Stało się wymownym świadectwem przemocy, jaka tego dnia zaległa nad Polską.

   Materiały Kongresu mają, naszym zdaniem, wielką wagę. Chodzi nie tylko o to, aby uświadomić sobie, do czego zmierzano, a co się stało. Chodzi również o przyszłość. Uznaliśmy, że jest naszym obowiązkiem zapewnić tym materiałom przetrwanie.

   Niniejsza książka nie stanowi pełnego zapisu obrad Kongresu,

zawiera natomiast wyselekcjonowane najważniejsze jego materiały:

referaty, przemówienia, głosy w dyskusji, depesze. Teksty zestawiliśmy na podstawie różnych, dokonywanych na sali nagrań magnetofonowych. Jest rzeczą oczywistą, że w istniejących warunkach wydawcy nie byli w stanie autoryzować poszczególnych wypowiedzi. Zostały one wybrane bez zgody i wiedzy autorów, za co ich serdecznie przepraszamy. Możliwe są przeto pewne zniekształcenia i błędy, na co niestety nie ma rady. Niektóre wypowiedzi zostały przez wydawców skrócone; usunięcie większych fragmentów zostało zaznaczone w tekście. Niektóre inne musieliśmy przeredagować,  aby tok potocznej mowy nie utrudniał zrozumienia sensu.

   Świadomi niedoskonałości naszego dzieła, sądzimy jednak, że będzie ono przydatne twórcom, działaczom i odbiorcom kultury w przyszłości. Wszystkim tym, którym 13 grudnia 1981 roku  zadano bolesny cios, ale którzy nie opuszczają rąk, świadomi, że polska kultura zawsze towarzyszyła narodowi w jego najcięższych chwilach i stanowiła mocny fundament jego trwania.

ORGANIZACJA I CELE KONGRESU

/Informacja wręczana dziennikarzom przy wejściu na salę obrad/

Kongres Kultury Polskiej, który odbędzie się w dniach 11-13 grudnia 1981 roku w Warszawie, w Teatrze Dramatycznym, będzie pierwszą niezależną, zorganizowaną i przeprowadzoną siłami społecznymi imprezą tego rodzaju w okresie powojennym.

   Organizacją Kongresu zajmuje się Komitet Organizacyjny wyłoniony przez Komitet Porozumiewawczy Stowarzyszeń Twórczych i Naukowych, który powstał we wrześniu ubiegłego roku i skupia 41 stowarzyszeń reprezentujących polski świat kultury i naukowe dyscypliny humanistyczne. Jest to ciało, którego zadaniem jest skupienie sił społecznych w walce o samorządy i pluralistyczny charakter kultury polskiej,odpowiadający najlepszym demokratycznym tradycjom naszego narodu. Ma to zasadnicze znaczenie, ponieważ w naszym kraju kultura odgrywała zawsze rolę jednego z najważniejszych czynników narodowej ciągłości i trwania.

    Grudniowy Kongres Kultury będzie imprezą zorganizowaną wyłącznie siłami społecznymi bez angażowania jakichkolwiek państwowych funduszy czy środków.

   Celem Kongresu  jest zarysowanie programu dla polskiej kultury w nowej sytuacji społecznej, jaka powstała w wyniku robotniczego protestu w sierpniu 1980 r. Sytuacji charakteryzującej się ujawnieniem nurtów wyrażających aspiracje społeczne spychane dotąd pod powierzchnię życia publicznego, a zarazem głębokim kryzysem gospodarczym i politycznym, który wykazał bankructwo i nieskuteczność dotychczasowych struktur. Chodzi o program zarówno organizacyjny, jak i ideowy. Powinien on wyrazić społeczne dążenia do nieskrępowanego i godnego Polski rozwoju kultury, a zarazem służyć idei porozumienia społecznego.

   Celem Kongresu jest więc zamanifestowanie różnorodności kultury polskiej w sensie twórczym i światopoglądowym, a zarazem podkreślenie jej jedności w sensie geograficznym, co oznacza, że stoimy na stanowisku, iż dla kultury nie istnieją granice i kordony.

   Kongres nie będzie mógł ani wyczerpać, ani rozwiązać wszystkich istniejących problemów. Będzie natomiast mógł określić stanowisko twórców w najważniejszych sprawach. Będzie też mógł, mamy taką nadzieję, rozpocząć ogólnokrajową dyskusję nad sposobami rozwiązania najważniejszych zagadnień związanych z dalszym istnieniem i funkcjonowaniem kultury. Będzie również mógł, jeśli uzna to za stosowne, zainicjować dalsze prace.

Spis treści

DO CZYTELNIKÓW

ORGANIZACJA I CELE KONGRESU

/ Informacja wręczana dziennikarzom przy wejściu na salę obrad /

CZŁONKOWIE KOMITETU POROZUMIEWAWCZEGO STOWARZYSZEŃ

TWÓRCZYCH I NAUKOWYCH

1. Polskie Towarzystwo Historyczne

2. Polskie Towarzystwo Filozoficzne

3. Polskie Towarzystwo Socjologiczne

4. Stowarzyszenie Historyków Sztuki

5. Stowarzyszenie Polskich Artystów Muzyków

6. PEN - Club

7. Stowarzyszenie Autorów ZAIKS

8. Stowarzyszenie Architektów Rzeczypospolitej Polskiej

9.Związek Polskich Artystów Fotografików

10. Związek Autorów i Kompozytorów Utworów Rozrywkowych

11. Stowarzyszenie Księgarzy Polskich

12. Stowarzyszeni Bibliotekarzy Polskich

13. Związek Polskich Artystów Plastyków

14. Związek Kompozytorów Polskich

15. Stowarzyszenie Filmowców Polskich

16. Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich

17. Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru i Filmu

18. Związek Literatów Polskich

19. Polskie Stowarzyszenie Jazzowe

20. Towarzystwo Literackie im. A. Mickiewicza

21. Polskie Towarzystwo Wydawców Książek

22. Polskie Towarzystwo Psychologiczne

23. Międzynarodowe Stowarzyszenie Krytyków Sztuki - Sekcja Polska

24. Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej

CZŁONKOWIE AFILIOWANI PRZY KOMITECIE POROZUMIEWAWCZYM

STOWARZYSZEŃ TWÓRCZYCH I NAUKOWYCH

1. Polskie Towarzystwo Semiotyczne

2. Polskie Towarzystwo Studiów Latynoamerykańskich

3. Polski Ośrodek Międzynarodowego Instytutu Teatralnego

4. Polskie Towarzystwo Gerontologicznee

5. Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne

6. Towarzystwo Urbanistów Polskich

7. Stowarzyszenie Projektantów Form Przemysłowych

8. Stowarzyszenie Twórców Ludowych

9. Stowarzyszenie Archiwistów Polskich

10. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze

11. Polskie Towarzystwo Filologiczne

12. Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie

13. Warszawskie Towarzystwo Muzyczne

14. Stowarzyszenie Tłumaczy Polskich

15. Polska Federacja Dyskusyjnych Klubów Filmowych

16. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk

17. Towarzystwo Popierania i Krzewienia Nauk

KOMITET ORGANIZACYJNY KONGRESU KULTURY POLSKIEJ

SEKRETARIAT KONGRESU KULTURY POLSKIEJ 

PORZĄDEK OBRAD KONGRESU

Piątek, 11 grudnia

SESJA I                                                                                                          godz. 10.00  

- Otwarcie Kongresu: Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Kongresu Kultury Polskiej- Jan Białostocki 

- Przemówienie Jana Józefa Szczepańskiego

- Przemówienie Czesława Miłosza

- Andrzej Kijowski: Literatura i kryzys

- Jacek Woźniakowski: Kultura religijna

- Maria Janion: Słowo i symbol w miesiącach przełomu

- Bolesław Michałek: Film wczoraj i dziś

- Bogdan Korzeniewski: Teatr wczoraj i dziś

SESJA II                                                                                                              godz. 16, 00

- Przemówienie Witolda Lutosławskiego

- Mieczysław Porębski i Witold Cęckiewicz: Ład przestrzenny a kultura narodowa

- Przemówienie Julian Żuławski

- Przemówienie Konrad Górski

- Przemówienie Eugeniusz Szumiejko

- Przemówienie Janusz Krasiński

- Przemówienie Tadeusz Chrzanowski

- Przemówienie Lidia Sniatycka-Olszewska

- Przemówienie  Wiktor Zinn

- Przemówienie  Henryk Buszko

- Dyskusja

Sobota, 12 grudnia

SESJA III                                                                                                            godz. 10,00

- Przemówienie Andrzeja Wajdy

- Jan Błoński: Edukacja narodowa a kultura

- Przemówienie:  Jan Kott

- Przemówienie: Andrzej Szczypiorski

- Przemówienie: Joanna Kulmowa

- Przemówienie: Andrzej Zakrzewski

- Dyskusja

SESJA IV                                                                                                             godz. 16,00

- Przemówienie Tadeusza Kantora

- Antonina Kłoskowska i Maciej Iłowiecki: Przemiany społeczeństwa a uczestnictwo w kulturze

- Przemówienie: Ksiądz Janusz Pasierb

- Przemówienie: Grzegorz Białkowski

- Przemówienie: Leszek Prorok

- Przemówienie: Stanisław Żółkiewski

- Przemówienie: Andrzej Braun

- Przemówienie: Ryszard Herczyński

- Przemówienie: Leszek Brogowski

- Dyskusja

Niedziela, 13 grudnia

/ Program zaplanowany na ten dzień --- nie zrealizowano /;

/ stan wojenny /

SESJA V                                                                                                               godz. 10,00

- Przemówienie Gustawa Holoubka

- Andrzej Tyszka: Pluralizm i policentryzm kultury

- Dyskusja

SESJA

VI 

godz. 16, 00

- Przemówienie Aleksandra Gieysztora

- Ryszard Manteuffel: Przyszłość kultury wsi

- Stefan Nowak:Społeczeństwo polskie wobec kultury narodowej

- Klemens Szaniawski: Naczelne idee kultury narodowej

- Dyskusja

- Propozycje Komisji Uchwał

- Zamknięcie Kongresu 

/ Program zaplanowany na 13 dzień grudnia --- nie zrealizowano / stan wojenny / ;

TRZECI DZIEŃ KONGRESU

13 GRUDNIA 1981

Relacja historyka

Tuż po dziewiątej rano w niedzielę 13 grudnia 1981, przed wejściem do Teatru Dramatycznego zaczęli się gromadzić uczestnicy Kongresu. Drzwi były zamknięte,w hallu widać było umundurowanych i cywilnych funkcjonariuszy. Nikogo nie wpuszczono do środka i poinformowano jedynie przez zamknięte drzwi, że Kongres został rozwiązny, a na pytania o pozostawione w środku materiały odpowiedziano, że wszystkie zostały zabrane w nocy.../fragment/

PO KONGRESIE

W poniedziałek 14 grudnia Komitet Porozumiewawczy Stowarzyszeń Twórczych i Naukowych odbył posiedzenie z udziałem zwolnionego w międzyczasie Klemensa Szaniawskiego, na którym uchwalił następujące oświadczenie:..

Oświadczenie wręczone zostało sekretarzowi KC PZPR Heronimowi Kubiakowi. Rozpoczęto równocześnie / rozmowy prezesa ZLP Jana Józefa Szczepańskiego z Ministrem Spraw Wewnętrznych gen. Kiszczakiem / interwencje w sprawie internowanych oraz starania o dostarczenie im niezbędnej odzieży, żywności i lekarstw. Pierwsze paczki dostarczone zostały we wtorek 15 grudnia.

W piątek 18 grudnia zawieszone zostały stowarzyszenia twórcze i naukowe. W lokalach związków pojawili się komisarze, lokale zostały opieczętowane. Można to uznać za końcowy akcent Kongresu Kultury Polskiej.

ANEKS I

Tekst depeszy do Ojca Świętego

Ojciec Święty Jan Paweł II

Watykan

Uczestnicy Kongresu Kultury Polskiej przesyłają Waszej Świątobliwości wyrazy głębokiej czci. Wierzymy, że w tym zgromadzeniu jest Ojciec Święty obecny sercem i duchem, a swoje uczestnictwo w Kongresie wykazał wkładem, jaki wniósł do polskiej kultury.

                             Kongres Kultury Polskiej

                             Warszawa, 11 grudnia 1981 r.

Tekst depeszy Ojca Świętego do Kongresu

"Na ręce Prymasa Polski pragnę złożyć serdeczne podziękowanie wszystkim uczestnikom odbywającego się w Warszawie Kongresu Kultury Polskiej za życzliwe słowa, jakie zechcieli do mnie skierować. Równocześnie wyrażam gorące życzenia i głębokie przekonanie, że ta pogłębiona refleksja - szczególnie obecnie tak bardzo potrzebna - nad naszym narodowym dziedzictwem kulturalnym, które jest dla nas darem i równocześnie odpowiedzialnym zadaniem, posłuży twórcom kultury w wypełnianiu ich wzniosłego powołania zgodnie ze znakami czasu i potrzebami narodu, a wszystkim w ciągłym odnajdywaniu w kulturze własnej tożsamości i godności oraz natchnienia w podejmowaniu zadań jakie każdemu pokoleniu stawiają jego czasy. W tym duchu łączę się sercem, myślą i modlitwą z uczestnikami Kongresu i ich pracą -

                                                         Jan Paweł II, Papież

ANKES II

Do Przewodniczącego Kongresu

(...)

                                 Za Zarząd NSZZ "Soldarność" Regionu Mazowsze

                                        Przewodniczący Zbigniew Bujak

                                        Warszawa, 11 grudnia

Do Przewodniczącego Kongresu

(...)

                                Samorząd Biblioteki Narodowej

 ANEKS III

Przedstawiamy wypowiedź nadesłaną na Kongres, której tekst był wśród materiałów towarzyszących obradom. Wypowiedź ta nie została odczytana, może była przeznaczona na trzeci dzień Kongresu.

Aleksander Hertz, Elmhurst, N.Y. USA

(...)

Powyższe treści opracowano za : Wydawnictwem KRĄG

/dokonano skrótów tekstów/

Wydawnictwo KRĄG jest społecznym instytutem wydawniczym nie związanym z żadnym ugrupowaniem politycznym. Naszym celem jest publikowanie informacji i opracowań dotyczących dziejów Polski i historii krajów sąsiednich, myśli politycznej, ekonomicznej oraz literackich

UWAGA !!!

                                                 /1946-1995/